- Τι είναι η εξαγωγή δοντιού;
H εξαγωγή δοντιού είναι η αφαίρεση ενός δοντιού ή ρίζας από το οστό των γνάθων κάτω από συνθήκες αποστειρωμένου περιβάλλοντος. Η ευκολία ή δυσκολία μιας εξαγωγής δοντιού καθορίζεται από διάφορους παράγοντες όπως την θέση στο στόμα, των αριθμών των ριζών του δοντιού και από την κατάσταση του δοντιού ή της ρίζας που πρέπει να εξαχθεί. Τα πρόσθια δόντια που έχουν μια ρίζα συνήθως εξάγονται πιο εύκολα από τα οπίσθια που είναι πολύριζα. Επίσης τα ακέραια δόντια εξάγονται πιο εύκολα από τα σπασμένα και τα τερηδονισμένα.
- Ποιά η διαφορά μεταξύ χειρουργικής και μη-χειρουργικής εξαγωγής;
Μια εξαγωγή δοντιού μπορεί να είναι μη-χειρουργική (απλή) ή χειρουργική. Στην απλή εξαγωγή δοντιού γίνεται απομάκρυνση του δοντιού από το οστό των γνάθων και τα ούλα ενώ στην χειρουργική εξαγωγή δοντιού θα πρέπει να γίνει τομή στα ούλα με ή χωρίς ταυτόχρονη απομάκρυνση οστού έτσι ώστε να αποκαλυφθεί το θαμμένο δόντι ή η ρίζα και να εξαχθεί. Τα ράμματα είναι απαραίτητα στην χειρουργική εξαγωγή ενώ είναι προαιρετικά στην απλή.
- Ποια δόντια εξάγονται χειρουργικά και ποια μη-χειρουργικά;
Μη-χειρουργική εξαγωγή δέχονται τα δόντια ή οι ρίζες που είναι ορατές στο στοματικό περιβάλλον. Χειρουργική εξαγωγή δέχονται δόντια που δεν είναι ορατά στο στοματικό περιβάλλον, όπως τα έγκλειστα και ημιέγκλειστα δόντια.
- Τι είναι το έγκλειστο και τι το ημιέγκλειστο δόντι;
Έγκλειστο είναι το δόντι που δεν έχει εμφανιστεί στην στοματική κοιλότητα μετά την κανονική ηλικία που θα έπρεπε να είχε εμφανιστεί. Ημιέγκλειστο είναι το δόντι που έχει εμφανιστεί μερικώς στην στοματική κοιλότητα.
- Γιατί ένα δόντι μένει έγκλειστο ή ημιέγκλειστο;
Η συνηθέστερη αιτία εγκλεισμού ενός δοντιού είναι η έλλειψη χώρου μέσα στην στοματική κοιλότητα. Άλλες αιτίες μπορεί να είναι κάποιος τραυματισμός δοντιού σε παιδική ηλικία ή η ύπαρξη κάποιου εμποδίου (συνωστισμός των δοντιών, συμπαγές οστό) που δυσκολεύει την ανατολή του έγκλειστου δοντιού. Τα δόντια που συνηθέστερα παραμένουν έγκλειστα είναι οι φρονιμίτες και οι κυνόδοντες.
- Τι είναι ο φρονιμίτης;
Ο φρονιμίτης ή σωφρονιστήρας ή τρίτος γομφίος είναι το τελευταίο δόντι που εμφανίζεται χρονικά στο στόμα μετά την ηλικία των 18 ετών. Για τον λόγο αυτό έχει ονομαστεί φρονιμίτης και σωφρονιστήρας.
- Τι είναι ο έγκλειστος και τι ο ημιέγκλειστος φρονιμίτης;
Πολλές φορές οι φρονιμίτες δεν βρίσκουν χώρο για να εμφανιστούν μέσα στην στοματική κοιλότητα και για τον λόγο είτε εμφανίζονται μερικώς οπότε και ονομάζονται ημιέγκλειστοι είτε παραμένουν εντελώς κάτω από τα ούλα και το οστό οπότε ονομάζονται έγκλειστοι.
- Πότε ένας φρονιμίτης πρέπει να εξαχθεί;
Όταν προκαλεί πόνο, φλεγμονές όπως περιστεφανίτιδα, οιδήματα, περιοδοντίτιδα και τερηδονισμό των γειτονικών δοντιών, αποστήματα και οδηγεί σε συνωστισμό (στράβωμα) των υπόλοιπων δοντιών του στόματος.
- Πότε είναι απαραίτητη η εξαγωγή δοντιού;
- Όταν το δόντι έχει εκτεταμένο χάλασμα (τερηδόνα) και η διατήρηση του στο στόμα είναι αδύνατη.
- Όταν το δόντι έχει υποστεί εκτεταμένο σπάσιμο (κάταγμα) που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με καμία οδοντιατρική θεραπεία.
- Όταν ένα δόντι εμφανίζει μεγάλη κινητικότητα λόγω απώλειας οστού (περιοδοντίτιδα).
- Όταν το δόντι δεν ανταποκρίνεται καλά κατά την προσπάθεια πραγματοποίησης ενδοδοντικής θεραπείας (απονεύρωσης).
- Για ορθοδοντικούς λόγους πολλές φορές απαιτείται η πραγματοποίηση εξαγωγών συγκεκριμένων δοντιών.
- Εξαγωγή δοντιού μπορεί να πραγματοποιηθεί στους φρονιμίτες όταν αυτοί έχουν κλίση ή προκαλούν πόνο και άλλες διαταραχές.
- Όταν άτομα οι ασθενείς πρόκειται να υποστούν ακτινοβολία για θεραπεία όγκων στην περιοχή του τραχήλου και του προσώπου, ή πρόκειται να λάβουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα ή ισχυρά φάρμακα κατά της οστεοπόρωσης τότε μπορεί να πραγματοποιηθεί η απομάκρυνση δοντιών με αμφίβολη πρόγνωση των οποίων η παραμονή μπορεί να δημιουργήσει επιπλοκές που θα αντιμετωπιστούν δύσκολα εφόσον οι ασθενείς λάβουν την ακτινοθεραπεία ή φάρμακα.
- Τι να προσέξουμε πριν την εξαγωγή δοντιού
Είναι απαραίτητο ο οδοντίατρος να ενημερωθεί για τα προβλήματα υγείας του ασθενούς, για τυχόν πρόσφατες επεμβάσεις ή επεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν στο παρελθόν καθώς και για όλα τα φάρμακα που λαμβάνονται. Μετά την γνωστοποίηση στον οδοντίατρο του πλήρους ιατρικού ιστορικού του ασθενούς, θεωρείται χρήσιμη η ύπαρξη κάποια ακτινογραφίας προκειμένου να αξιολογηθεί καλύτερα το δόντι ή ρίζα προς εξαγωγή καθώς και οι ανατομικές δομές γύρω από αυτό (νεύρα, ιγμόρειο, ρινική κοιλότητα, οστό των γνάθων). Το εάν θα χρειαστεί αντιβίωση πριν την εξαγωγή θα κριθεί από τον θεράποντα ιατρό.
- Τι πρέπει να γνωρίζουμε κατά την διάρκεια της εξαγωγής δοντιού
Η εξαγωγή πραγματοποιείται με τοπική αναισθησία και αποτελεί μια ανώδυνη διαδικασία εφόσον έχει χορηγηθεί επαρκής ποσότητα αναισθητικού. Η διάρκειά της εξαρτάται τόσο από την περιοχή που θα πραγματοποιηθεί, από την μορφολογία του δοντιού και από το εάν είναι απλή ή χειρουργική. Θα πρέπει ο ασθενής κατά την διάρκεια της εξαγωγής να είναι χαλαρός ώστε να διευκολύνονται καλύτερα οι χειρισμοί του οδοντιάτρου αλλά και για να έχει μεγαλύτερη διάρκεια το αναισθητικό αποτέλεσμα.
Οδηγίες για τις πρώτες 24 ώρες μετά από την εξαγωγή δοντιού
Οι οδηγίες αυτές θα καθορίσουν την συνολική επούλωση του τραύματος και αφορούν τον έλεγχο της αιμορραγίας, την αντιμετώπιση του πόνου και του οιδήματος αλλά και την φροντίδα της περιοχής που έγινε η εξαγωγή. Επιπλέον θα δοθούν οδηγίες που σχετίζονται με το κάπνισμα, τις σωματικές δραστηριότητες, το φαγητό και τα ποτά, το βούρτσισμα και την στοματική υγιεινή, καθώς και την λήψη αντιβιοτικών. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να πραγματοποιηθεί συζήτηση με τον θεράποντα οδοντίατρο και είναι πιθανόν κάποιες από αυτές τις οδηγίες να εξατομικευτούν.
- Αιμορραγία
Μικρή αιμορραγία είναι φυσιολογική μετά από την εξαγωγή. Στις περισσότερες περιπτώσεις η αιμορραγία μπορεί να ελεγχθεί με την τοποθέτηση αποστειρωμένης γάζας στην περιοχή της εξαγωγής και δάγκωμα αυτής για 45 λεπτά. Με τον τρόπο αυτό εφαρμόζεται διαρκής πίεση στην θέση του εξαχθέντος δοντιού και εξασφαλίζεται με τον τρόπο αυτό έλεγχος της αιμορραγίας. Με την αποφυγή 1. έντονης σωματικής δραστηριότητας (π.χ γυμναστήριο, κολυμβητήριο, δουλειές στον κήπο στο σπίτι κ.α ), 2. του σκυψίματος του κεφαλιού κάτω από το επίπεδο της καρδιάς και 3. την λήψη ασπιρίνης η αιμορραγία μπορεί να ελεγχθεί αποτελεσματικά.
- Πόνος
Ο πόνος μετά από εξαγωγή είναι φυσιολογικός και συνήθως η ένταση του σχετίζεται με τον βαθμό δυσκολίας της εξαγωγής αλλά και με την περιοχή που έγινε η εξαγωγή. Συνίσταται η λήψη οποιουδήποτε παυσίπονου, εκτός από ασπιρίνη γιατί μπορεί να προκαλέσει αιμορραγία στην περιοχή του εξαχθέντος δοντιού. Καλό θα ήταν ο ασθενής να λάβει το παυσίπονο πριν ξεμουδιάσει ώστε να είναι πιο εύκολος ο έλεγχος του μετεξακτικού πόνου. Η διάρκεια λήψης του παυσίπονου καθορίζεται μετά από συνεννόηση με τον οδοντίατρο σας.
- Οίδημα
Μικρής έκτασης οίδημα μετά από εξαγωγή είναι φυσιολογικό και σχετίζεται με την δυσκολία της επέμβασης αλλά και την αντοχή των ιστών του ασθενούς στο τραύμα που προκαλείται. Η έκταση του οιδήματος, η εμφάνιση του ή όχι και η διάρκειά του ποικίλει από ασθενή σε ασθενή. Όταν εμφανίζεται η κορύφωση του συμβαίνει 24 – 48 ώρες μετά από την εξαγωγή ενώ μετά από 3-4 ημέρες αρχίζει η υποχώρηση του. Η αντιμετώπιση του οιδήματος γίνεται σε δύο στάδια. Το πρώτο στάδιο αφορά τις πρώτες 24 ώρες αμέσως μετά την εξαγωγή και έχει σκοπό να περιορίσει την έκταση του οιδήματος με την εφαρμογή πάγου εξωτερικά στο δέρμα αντίστοιχα με το σημείο που έγινε η εξαγωγή. Ο πάγος εφαρμόζεται επί 10 λεπτά ενώ για άλλα 10 απομακρύνεται και η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται εάν είναι δυνατόν συνεχώς μέσα στις πρώτες 24 ώρες. Το ψυχρό που εφαρμόζεται προκαλεί σύσπαση των αγγείων με αποτέλεσμα να μειώνεται η μεταφορά στη περιοχή υγρών που θα προκαλέσουν το οίδημα. Το δεύτερο στάδιο αφορά μετά τις πρώτες 24 ώρες και έχει σκοπό να αντιμετωπίσει το οίδημα που πλέον υπάρχει με την εφαρμογή ζεστών επιθεμάτων. Το θερμό που εφαρμόζεται προκαλεί διαστολή των αγγείων και με τον τρόπο αυτό απομακρύνονται πιο γρήγορα τα υγρά που σχετίζονται με το οίδημα.
- Κάπνισμα
Σύμφωνα με μελέτες οι καπνιστές έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν επιπλοκές όσον αφορά την μη ομαλή επούλωση του μετεξακτικού φατνίου. Μετά την εξαγωγή αναμένεται η πλήρωση του φατνίου με αίμα από το οποίο με την πάροδο των εβδομάδων θα σχηματιστεί οστό και ούλα. Στους καπνιστές η ποσότητα του αίματος στο μετεξακτικό φατνίο μπορεί να είναι ελάχιστη έως και ανύπαρκτη, γεγονός που δημιουργεί μια επώδυνη επιπλοκή γνωστή ως ξηρό φατνίο. Σε περίπτωση που στον καπνιστή το φατνίο πληρωθεί ικανοποιητικά με αίμα, τότε υπάρχει κίνδυνος εάν καπνίσει μέσα στις επόμενες 24-48 ώρες το αίμα αυτό να απομακρυνθεί διαταράσσοντας την ομαλή επούλωση και οδηγώντας και πάλι σε εμφάνιση ξηρού φαντίου.
- Βούρτσισμα και στοματική υγιεινή
Η διατήρηση άψογης στοματικής υγιεινής είναι απαραίτητη προκειμένου να εξασφαλιστεί η καλή επούλωση. Τις πρώτες 24-48 ώρες αποφύγετε να βουρτσίσετε τα δόντια που γειτνιάζουν με την περιοχή της εξαγωγής. Εάν για παράδειγμα πραγματοποιήθηκε εξαγωγή σε δόντι που βρισκόταν επάνω δεξιά, μπορείτε να βουρτσίσετε τα δόντια που βρίσκονται επάνω και κάτω αριστερά καθώς και κάτω δεξιά αποφεύγοντας μόνο την επάνω δεξιά περιοχή. Για να εξασφαλίσετε την καθαριότητα του μετεξακτικού φατνίου αλλά και των δοντιών δίπλα από αυτό για όσο διάστημα δεν βουρτσίζετε, θα σας δοθεί οδηγία να αγοράσετε από το φαρμακείο κάποιο αντισηπτικό σε μορφή διαλύματος, τζελ ή σπρέυ (Chrolhexaldent, Chlorexil, Eludril, Hexalen, Perio Kin, Plac Away, 4 Perio). Θα εφαρμόσετε το αντισηπτικό σας για μια εβδομάδα, σε συνεννόηση πάντα με τον θεράποντα ιατρό σας, εξασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο την αντιμικροβιακή προστασία της περιοχής. Να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή κατά την εφαρμογή του στοματικού διαλύματος ώστε να γίνεται απλή είσοδος στην στοματική κοιλότητα και συγκράτηση του και να μην πραγματοποιούνται κινήσεις με τα μάγουλα και τα χείλη προκειμένου αυτό να πάει αριστερα και δεξιά. Η απλή είσοδος του στοματικού διαλύματος στην στοματική κοιλότητα εξασφαλίζει άριστη αντιμικροβιακή προστασία.
- Λήψη φαγητού και υγρών
Για τις πρώτες 24 ώρες να αποφευχθούν ζεστές τροφές και ποτά και να καταναλωθούν κρύα και χλιαρά. Η αποφυγή ζεστών είναι απαραίτητη προκειμένου να διατηρηθεί μέσα στο μετεξακτικό φατνίο η ποσότητα αίματος που είναι απαραίτητη για την σωστή επούλωση των ιστών και την αποφυγή ξηρού φατνίου.
- Σωματικές δραστηριότητες
Κατά το πρώτο 24ωρο μετά την εξαγωγή θα πρέπει να αποφευχθεί η έντονη σωματική άσκηση ή εργασία, προκειμένου να μην προκληθεί αιμορραγία. Θα πρέπει επίσης να αποφευχθεί η άρση βαρέων αντικειμένων καθώς και το σκύψιμο. Κατά την διάρκεια του ύπνου να δοθεί προσοχή ώστε το κεφάλι να είναι σε ψηλότερο επίπεδο από το υπόλοιπο σώμα με την χρήση διπλού μαξιλαριού. Με την εφαρμογή των παραπάνω αποφεύγεται η αύξηση της πίεση του αίματος στην περιοχή της κεφαλής και συνεπώς η αιμορραγία.
- Επιπλοκές κατά την διάρκεια της εξαγωγής
1. Παραμονή τμήματος της ρίζας μέσα στο οστό μετά από θραύση
Σε περιπτώσεις που το άκρο της ρίζας έχει έντονη κλίση είναι πιθανή η θραύση αυτού και η αδυναμία εξαγωγής του από το οστό. Η θραύση ρίζας και η μη αφαίρεση της αυξάνει τις πιθανότητες φλεγμονής.
2. Τραυματισμός νεύρου όταν η ρίζα του δοντιού γειτνιάζει με μεγάλο νευρικό στέλεχος.
Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να προκληθεί παροδικό ή μόνιμο μούδιασμα σε περιοχές όπως το χείλος, το πηγούνι ή η γλώσσα. Το παροδικό μούδιασμα μπορεί να διαρκέσει από εβδομάδες μέχρι αρκετούς μήνες ενώ στο μόνιμο διαρκεί χρόνια και υπάρχει περίπτωση η αίσθηση του μουδιάσματος να μην εξαφανιστεί ποτέ.
3. Διάτρηση ιγμορείου και στοματοκολπική επικοινωνία
Η εξαγωγή οπισθίων δοντιών της άνω γνάθου κρύβει τον κίνδυνο της διάτρησης του ιγμορείου, μιας ανατομικής περιοχής που βρίσκεται επάνω από τα ακρορίζια των οπισθίων δοντιών και που επικοινωνεί με την μύτη. Εάν συμβεί αυτή η επιπλοκή, είναι απαραίτητη η συρραφή της περιοχής της εξαγωγής προκειμένου να διακοπεί η επικοινωνία μεταξύ ιγμορείου- μύτης και στόματος και να ακολουθήσει χορήγηση κατάλληλων φαρμάκων προκειμένου να αποφευχθούν επιπλοκές.
4. Βλάβες παρακείμενων δοντιών, εμφράξεων, στεφανών και εμφυτευμάτων.
Αποτελεί σπάνια επιπλοκή αλλά όχι αδύνατη να συμβεί. Κατά την διάρκεια των χειρισμών που απαιτούνται για την εξαγωγή μπορεί να συμβεί τραυματισμός παρακείμενων δοντιών, γειτονικών εμφυτευμάτων, θραύση σφραγισμάτων, δοντιών και στεφανών.
- Επιπλοκές μετά την εξαγωγή
1. Υπερβολική αιμορραγία.
Στην περίπτωση αυτή κρίνεται απαραίτητη η άσκηση ισχυρής πίεσης στην περιοχή της εξαγωγής και η άμεση επικοινωνία με τον οδοντίατρο.
2. Οίδημα που διαρκεί πολλές ημέρες.
Πιθανότατα η περιοχή της εξαγωγής έχει μολυνθεί, οπότε απαραίτητη κρίνεται η άμεση επικοινωνία με τον οδοντίατρο για να δοθούν οι κατάλληλες οδηγίες και θεραπεία.
3. Προβλήματα διάνοιξης του στόματος.
Είναι δυνατόν σε ορισμένες εργώδεις εξαγωγές κυρίως φρονιμιτών να παρατηρηθεί αδυναμία διάνοιξης του στόματος τις επόμενες ημέρες μετά την εξαγωγή. Σε αυτές τις περιπτώσεις δίνεται θεραπευτική αγωγή καθώς και κάποιες ασκήσεις για το στόμα.
4. Ξηρό φατνίο (εντοπισμένη φατνιακή οστεΐτιδα)
Αποτελεί συχνή μετεξακτική επιπλοκή που εκδηλώνεται με αφόρητο πόνο συνήθως 2-3 ημέρες μετά την εξαγωγή και ο οποίος επιδεινώνεται με την πάροδο των ημερών. Εμφανίζεται είτε όταν δεν τρέξει καθόλου αίμα από το μετεξακτικό φατνίο ή όταν το πηγμένο αίμα που έχει σχηματιστεί απομακρύνεται ή διαλύεται αφήνοντας εκτεθειμένη την οστική επιφάνεια.
Η εμφάνιση του ξηρού φατνίου μπορεί να οφείλεται σε μια πληθώρα παραγόντων όπως το κάπνισμα, η κακή στοματική υγιεινή, η έκταση του μετεξακτικού τραύματος, η μη τήρηση των μετεγχειρητικών οδηγιών από τον ασθενή (αποφυγή ζεστών φαγητών και ποτών, βίαια ξεπλύματα, ρούφηγμα της περιοχής που έγινε η εξαγωγή), το κάπνισμα, η έλλειψη βιταμινών, η λήψη ορισμένων φαρμάκων, η οστική πυκνότητα στην περιοχή της εξαγωγής αλλά και το stress. Στην οπτική εξέταση το φατνίο φαίνεται να είναι κενό με το οστό να είναι εκτεθειμένο μέσα σε αυτό χωρίς παρουσία αίματος. Μπορεί να συνυπάρχει άσχημη μυρωδιά και γεύση, πόνος που αντανακλά σε άλλες ανατομικές περιοχές όπως μάτι, αυτί και λαιμό.
Ο πόνος ελέγχεται μόνο με δυνατά παυσίπονα καθώς τα συνήθη παυσίπονα δεν επαρκούν και μπορεί να διαρκέσει εβδομάδες. H φροντίδα της περιοχής γίνεται με την τοποθέτηση στο φατνίο ειδικών φαρμάκων από τον οδοντίατρο και η εφαρμογή άψογης στοματικής υγεινής.